Układ naczyń chłonnych składa się z trzech podstawowych elementów:

- kapilar,

- kolektorów,

- pni limfatycznych.

Kapilary chłonne służą do drenażu płynu tkankowego i wytwarzania limfy. Tworzą bezzastawkową sieć naczyń, leżącą w bezpośrednim sąsiedztwie włośniczek krwionośnych. Średnica kapilar chłonnych jest większa niż kapilar krwionośnych. Włośniczki chłonne przechodzą w kolektory Stanowią one właściwe naczynia transportujące limfę. Ich średnica waha się od 0,1 do 2 mm, ściana ma budowę podobną do budowy ściany żyły.

W kapilarach limfatycznych wyróżnić można:

1. warstwę wewnętrzną - zbudowaną z komórek śródbłonka i błony podstawnej,

2. warstwę środkową - zbudowaną z mięśniówki gładkiej,

3. przydankę - zbudowaną z luźnych włókien kolagenowych.

Kolektory podobnie jak żyły zaopatrzone są zastawki, które biernie zapobiegają cofaniu się limfy. Zbudowane są z dwóch płatków składających się z pojedynczej warstwy komórek, tworzących kieszenie z dnem skierowanym w kierunku dystalnym. Odstęp między nimi zależy od średnicy naczynia. W kolektorach rozmieszczone są co 0,6-20 mm, a w przewodzie piersiowym co 100 mm. Odcinek naczynia między dwoma zastawkami określa się limfangionem.

Kolektory dzieli się na:

1. kolektory powierzchowne zlokalizowane w tkance tłuszczowej, drenują skórę i tkankę podskórną, sąsiadują z żyłami powierzchownymi w liczbie 2-5, są ze sobą połączone licznymi gałęziami łączącymi,

2. kolektory głębokie sasiadują z żyłami i tętnicami głębokimi, wyprowadzają chłonkę z powięzi, mięśni, ścięgien, więzadeł, są połączone z układem powierzchownym naczyniami przeszywającymi, jednak w przeciwieństwie do układu żylnego limfa przepływa z układu głębokiego do powierzchownego,

3. kolektory trzewne zbierają chłonkę z narządów wewnętrznym i towarzyszą tętnicom narządowym.

Pnie limfatyczne są największymi naczyniami chłonnymi. Przyjmują one limfę z kolektorów i odprowadzają ją do układu żylnego. Limfa z kończyn dolnych jest odprowadzana odpowiednio przez lewy i prawy pień lędźwiowy, które łącząc się ze sobą i z pniem jelitowym, tworzą przewód piersiowy. Leży on na kręgosłupie w przestrzeni zaotrzewnowej, ma długość ok. 40 cm, średnicę 2—5 mm. Wyróżnia się jego część brzuszną, piersiową i szyjną. Rozpoczyna się na wysokości kręgu L1 workowatym poszerzeniem do średnicy 0,5-1,5 cm, zwanym zbiornikiem mleczu, do którego uchodzi pień jelitowy. W części piersiowej uchodzą do niego naczynia limfatyczne międzyżebrowe.

Chłonkę z górnej połowy ciała odprowadzają:

1. pień szyjny - z głowy i szyi,

2. pień podobojczykowy - z kończyny górnej, górno-bocznej części klatki piersiowej, gruczołu piersiowego,

3. pień oskrzelowo-śródpiersiowy - z płuc, oskrzeli i śródpiersia.

Po prawej stronie te trzy naczynia tworzą krótki przewód chłonny prawy, a po stronie lewej uchodzą do przewodu piersiowego. Oba te przewody uchodzą do odpowiednio prawego i lewego kąta żylnego, utworzonego przez połączenie żyły szyjnej wewnętrznej i żyły podobojczykowej w żyłę ramienno-głowową.

Podsumowując:

1. przewód piersiowy zbiera chłonkę z obu kończyn dolnych, jamy brzusznej i miednicy mniejszej, lewej kończyny górnej, lewej połowy klatki piersiowej, szyi i głowy .

2. przewód chłonny prawy zbiera limfę z prawej kończyny górnej, prawej połowy klatki piersiowej, szyi i głowy.

Niektórzy autorzy wyróżniają jeszcze przedkolektory chłonne. Są to naczynia przejściowe między kapilarami a kolektorami, które z jednej strony biorą udział w wytwarzaniu limfy, z drugiej strony w ścianie naczynia można znaleźć komórki mięśniowe, które jednak jeszcze nie tworzą zorganizowanej warstwy. Istotnym elementem dróg oprowadzających limfę są węzły chłonne.

Węzeł chłonny pełni funkcję transportową i filtrującą. Węzły są skupiskiem tkanki limfoidalnej, biorącej udział w procesach odpowiedzi immunologicznej. Człowiek ma ok. 600-700 węzłów chłonnych, pojedynczych lub ułożonych w grupach, do których spływa limfa z określonych obszarów ciała.

Pojedynczy węzeł chłonny jest zbudowany z:

1. utkania limfoidalnego o budowie zrazikowej

2. zatok prowadzących chłonkę.

W tkance limfoidalnej wyróżnia cię część korową zajętą głównie przez pierwotne i wtórne pęcherzyki limfoidalne, część przykorową, w której występują głównie limfocyty T, i rdzeniową z limfocytami B.

Chłonka wpływa przez liczne przewody doprowadzające i przez zatokę korową oraz zatoki pośrednie dopływa do zatoki rdzeniowej. Stąd wychodzi zwykle jedno, rzadko więcej, naczynie odprowadzające. Wychodzi ono z wnęki węzła wraz z jego żyłą i tętnicą. Poszczególne węzły chłonne zbierają chłonkę z danego obszaru ciała. Są to węzły regionalne. Węzły chłonne układają się w specyficzny łańcuch - limfa z kilku grup węzłów regionalnych spływa do węzłów ponadregionalnych zwanych zbiorczymi. Proces patologiczny szerzący się drogą chłonną wraz ze swoim zaawansowaniem zajmuje poszczególne piętra węzłów. Zdarza się jednak, że może on ominąć jakąś grupę węzłów chłonnych przez dodatkowe naczynia chłonne lub kanały w węźle chłonnym, które bezpośrednio łączą zatokę korową z rdzeniową.

Przepływ limfy jest wymuszany przez spontaniczny skurcz poszczególnych limfangionów. Limfangion kurczy się rytmicznie średnio 4-6 razy na minutę, przepompowując limfę do wcześniej opróżnionego limfangionu leżącego wyżej. Zastawki zapobiegają cofaniu się jej do niżej położonych limfangionów. Siła i częstość skurczów zależą od wypełnienia naczyń chłonnych. Im bardziej rozciągnięty jest limfangion, tym mocniej i z większą siłą się kurczy. W warunkach fizjologicznych częstotliwość może wzrosnąć do 20/min, a ciśnienie w limfangionie z 10 mmHg do nawet 80 mmHg .

Aktywność skurczowa naczyń limfatycznych jest zależna:

1. od układu autonomicznego,

2. pompa stawowo-mięśniowa,

3. udzielone tętno z sąsiednich tętnic,

4. ujemne ciśnienie w klatce piersiowej,

5. ruchy oddechowe.

Dr n.med. Robert Janusz Jonak